Help! Op bezoek bij een dierbare met dementie

Jouw familielid of kennis heeft dementie en eigenlijk weet je je geen raad. Je komt op visite in het verpleeghuis, maar je wordt niet herkend. Of hij/zij is zo naar binnen gekeerd dat je niet het gevoel hebt dat je poging tot contact binnen komt. Misschien doet het je zelfs zeer dat deze persoon nog wel bestaat, maar tegelijkertijd zo onbereikbaar voelt.

Met dit blog bied ik mijn perspectief op dementie en geef ik een optie aan hoe jouw bezoek van grote waarde kan zijn voor jouw dierbare en uiteindelijk ook voor jezelf.

Onmacht

We willen grip hebben op ons leven. Maar bij kwesties van leven of dood worden we geconfronteerd dat het leven niet in onze eigen handen ligt.  

Ik had van de week zo’n moment van confrontatie “dat ik het Leven hierin niet begrijp”. Aan een kant voel ik de overgave, maar er was ook een deel dat boos wilde zijn. Herken je die boosheid van onmacht? Ik zag hoe deze boosheid me diende om dementie verder uit te leggen. Dus gebruik ik mijn eigen situatie als metafoor.

Afreageren of terugtrekken

Ik reageerde geïrriteerd en gaf snauwen. Ik voelde dat ik verhardde. Ik zette een muurtje op en wilde niet samen zijn. Ik trok mezelf naar binnen.  Wat ik nu beschreven heb is mijn gedrag als reactie op het niet begrijpen van de situatie die zich voordeed.

Als mijn omgeving mij zou negeren, zou ik me nog verder onbegrepen voelen.  Dus terwijl ik een muur opzette en mensen van me af stootte had ik het TEGENovergestelde nodig. Grond onder mijn voeten, koestering, veiligheid, verbinding. En met name dus de verbinding met het Grotere Geheel.

Dementie en koestering

Als je iemand vraagt wat dementie is, zal hij waarschijnlijk zeggen dat de persoon steeds verder in de war raakt. En misschien zelfs, dat de ontwikkeling weer afpelt naar de zintuiglijke fase (zoals een baby maar dan in een volwassen lichaam).

In beide gevallen is het eerste wat in mij opkomt “geef deze persoon koestering en het gevoel van veiligheid”. Of de persoon je nu aanvalt of juist naar binnen keert. Beiden komen voort uit onmacht/niet-begrijpen. Ten diepste heeft elk persoon behoefte aan verbinding, liefdevolle aandacht en contact.

Afhankelijk van anderen

Ik had het vermogen tot zelfreflectie. Ik zag dat mijn gedrag niet overeenkwam met mijn diepste verlangen. Ik kon inzien dat ik terug diende te keren naar overgave aan het Leven zelf. En ik wist ook nog eens hoe ik dat voor mezelf kon realiseren. Ik was bij vermogen om de dingen te gaan doen die mij helpen.

Een persoon met dementie heeft dit vermogen tot zelfreflectie niet (of minder) en als hij/zij dat in momenten wel heeft, zou het nog niet in een auto kunnen stappen om bijvoorbeeld naar het bos te gaan (of wat maar bij die persoon zou passen). Vanwege de dementie is hij/zij dus net als de baby afhankelijk van de verzorgers. Het is aan de verzorgers, familieleden en vrijwilligers de taak om deze veiligheid, ontspanning, koestering en verbinding aan te bieden. 

De boodschap “kijk voorbij het gedrag en naar de levensbehoefte die eronder ligt, geef koestering en liefdevolle aandacht” geldt natuurlijk voor iedereen. Maar in het bijzonder leg ik de nadruk op mensen die de wereld om zich heen anders waarnemen. Bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking of autisme. Het is toch logisch dat als je geen grip voelt en je niet het vermogen hebt om over deze gevoelens te vertellen je dit gaat uiten met lastig gedrag? Ik ga er altijd vanuit dat elke vorm van lastig gedrag een uiting is van onmacht.

Ons zorgsysteem biedt de primaire levensbehoeften van eten en drinken, functionele zorg en een dak boven het hoofd. Maar nog waardevoller, vind ik, is de levensbehoefte om gezien te worden, gekoesterd te worden, geliefd zijn voor wie je bent. Dat wat er overblijft als alle dingen waarmee je geïdentificeerd werd wegvallen. Bijvoorbeeld wat je deed als baan, je status en je cognitieve vermogen.

Weinig familiebezoek

Ik begrijp je situatie wel dat je een keer minder op bezoek gaat bij je partner/(groot)ouder/oom/zus etc. Het beeld dat je van je familielid hebt klopt langzaam niet meer met de realiteit. Onbegrip “waarom moet dit mijn familielid overkomen?’ geeft verdriet en boosheid. Dit artikel begon ik met die onbegrip. Ik beschreef mijn terugtrekkende neiging.

Uit ongemak trek ook jij je terug. Je komt een keer minder omdat je de waarde niet inziet van je bezoek. Je ziet geen direct effect dat jouw praatje iets verandert en er wordt geen interesse in jou getoond. Of aan jou wordt steeds dezelfde vraag gesteld. Ze herinnert zich ook niet dat je de vorige keer bent geweest.

Gevoel is jullie nieuwe taal

Toch heeft jouw bezoek zin! Ik gun iedereen tot aan zijn laatste levensadem koestering. Verminder jouw communicatie via gesproken taal, feitjes en vragen. En richt je op het gevoel. Zo krijgt de persoon de mogelijkheid om zich te ontladen. Gedurende ons hele leven slaan we emoties op in ons lichaam. Ik geloof erin dat onze laatste fase dient om weer in het reine te komen en onszelf te ontladen van onverwerkte emoties.

Als familielid of goede vriend mag je de eervolle taak op je nemen om er voor deze persoon te zijn. Hoe meer hartsverbinding hij/zij heeft gevoeld, hoe gemakkelijker de dag zal verlopen. Voor ons simpele momenten als aankleden, eten of douchen verlopen voor hen dan met minder strubbelingen.  Hoe mooi zou het zijn als hij of zij sterft terwijl het zich gehoord en gezien heeft gevoeld en in verbinding met zijn of haar geliefden?

Samen-zijn zonder al die praatjes, zonder vragen te stellen, zoals we het gewend zijn. Hoe werkt dat dan? Daar heb ik de afgelopen 10 jaar mezelf in verdiept. De komende blogs neem ik je hierin mee. Ik laat je alvast beginnend kennismaken met CRDL. Aangezien dit instrument zo mooi aansluit bij mijn visie en ervaring, ben ik de hiervan adviseur. Ik train zorgmedewerkers, vrijwilligers en familieleden hoe je CRDL kunt inzetten om speels contact te hebben met doelgroepen waarbij contact ‘onmogelijk’ leek.

Speels contact

CRDL geeft je de mogelijkheid om op een speelse manier contact aan te gaan. CRDL zet lichamelijk contact om in geluid. De oudere generatie heeft vaak ‘aanraking’ niet meegenomen in hun opvoeding. Hierdoor vinden volwassenen het soms lastig om hun ouders nu genegenheid te geven via de aanraking, terwijl dit wel is waar ze behoefte aan hebben. Deze nabijheid en verbinding vanuit het hart is wat juist binnen komt.

Geven is ontvangen

De persoon die dementeert vraagt je dus om uit je hoofd te komen. Ze vraagt je indirect om vanuit je hart en buik aanwezig te zijn. Ze vraagt je te ontspannen en je hart te laten stralen. Wat je geeft, geef je dus niet alleen aan hem. Het is een cadeau aan jezelf!

Vervolg blogs

In dit blog heb ik beschreven dat het voor de familie en vrienden van een persoon met dementie onwennig is om met de nieuwe situatie om te gaan.

In hoeverre is dat herkenbaar voor jou? Waar loop jij tegenaan in het contact?

Heb jij interesse om je meer bewust te worden van wat er allemaal speelt in het contact tussen jou en de ander?

Laat het weten via een reactie onderaan deze pagina.

Warme groet,

Ernestine van de Pol

Coach en trainer
CRDL adviseur